عوامل پرفروش شدن یک کتاب

امروزه صحبت از مباحثی همچون کتاب و کتابخوانی و گسترش آن، بازار فرهنگ کشور و بویژه بازار کتاب را داغ تر جلوه می دهد.

قبل از هر چیز باید دانست میان کتاب خوب و کتاب پرفروش تفاوت وجود دارد و هر کدام تعریف خاص خود را می طلبد چرا که لزوما هر کتاب پرفروشی نمی تواند کتابی خوب تلقی شود و از طرفی همه کتاب های خوب هم پرفروش نمی شوند؛ مثالی می زنم: سال هاست پزشکان و کارشناسان امور تغذیه استفاده از تنقلاتی چون پفک و چیپس را مضر اعلام کرده اند ولی همچنان شاهد آن هستیم که روز به روز بر فروش آنها افزوده می شود و کارخانه های تولیدکننده این تنقلات در فضای رقابتی با یکدیگر هر روز بسته بندی و شکل و طعم جدیدی از آنها را ارائه می کنند. باید گفت در زندگی ماشینی امروز که گرفتاری های معیشتی اغلب وقت مردم را به خود اختصاص داده است، جای دادن کتاب در سبد خانواده ها مقتضیاتی دارد، به عبارتی باید شرایط و امکانی فراهم کرد تا خانواده ها به کتاب گرایش پیدا کنند و از همین جاست که فروش کتاب آغاز می شود.

آسان سازی استفاده از کتاب از جمله این مقتضیات است، یعنی به طریقی باید ذائقه مخاطب را تحریک کرد تا علاقه و رغبت به کتاب خواندن در او ایجاد شود و یکی از بهترین برنامه ها به این منظور ارائه کتاب های بزرگ و پرحجم در شکل های کوچک تر و در قالب چند کتاب با موضوع های مشخص است. به عنوان مثال می توان از مجموعه کتاب های ١٥ جلدی مطالعات کاربردی که در قطع جیبی و با موضوعات مختلف و در عین حال همسان منتشر شده اند، نام برد که چندی پیش از سوی انتشارات سوره مهر چاپ شده و اتفاقا با استقبال خوبی هم مواجه شده است. 

● شاخص سازی ناشر

ارائه مفاهیم و محتوا با تعریف خاص در قالب های مختلف و رعایت روال ثابت و منطقی توسط ناشر سبب هویت بخشی به سیستم انتشاراتی می شود و تعریف ثابتی از ناشر و محصولات او ارائه می کند. نتیجه این هویت بخشی به انتشارات این است که مخاطبان خود را تا حدود زیادی می شناسد و مخاطبان هم آن ناشر را در یک حوزه تخصصی می شناسند و به عبارتی انتشارات باید در ارائه محتوا دارای خط مشخصی باشد.

● شهرت

شهرت به چند گونه است.

شهرت ناشر: این شهرت در سطح کثیری از افکار عمومی بنا به دلایل زیادی که یکی از مهم ترین آنها تبلیغ است، ایجاد شده که این شهرت ناپایدار است و به مقتضای شرایط حاکم و با تغییر نوع و کیفیت محصول و حتی سیاست تغییر خواهد کرد.

شهرت نویسنده: این شهرت هم با یک یا چند اثر شاهکار از نویسنده به دست می آید و انتظار افکار عمومی از او را در حد آن اثر یا آثار شاهکار قرار می دهد و تا زمانی که نویسنده آثاری را همچون گذشته خلق کند، مقبول است.

تولید فنی مطلوب: تولید فنی مطلوب هم از دیگر دلایل پرفروش شدن یک کتاب است. زیبایی و جذابیت فرمی و شکلی اثر از قبیل طراحی جلد، انتخاب فوت، کاغذ و... در جذب مخاطب موثر است. به این موارد، جذابیت را هم اضافه کنید؛ چرا که همراه تصویر روی جلد، تلنگر اولیه را بر ذهن مخاطب می زند.

● اطلاع رسانی و جریان سازی 

اما هر آنچه در بالا به عنوان دلایل پرفروشی کتاب ذکر شد، در سایه یک دلیل مفهوم پیدا می کند و آن دلیل چیزی نیست جز اطلاع رسانی و جریان سازی برای کتاب.

فرض کنید یک کتاب دارای جذابیت های فنی و گرافیکی خوبی باشد و موارد آسان سازی را هم به همراه داشته باشد و حتی اسم ناشر و نویسنده مطرحی را هم روی جلد خود داشته باشد، اما اگر کار اطلاع رسانی خوب و هدف دار روی آن انجام نشود، مخاطب از انتشار آن چگونه آگاهی می یابد.

شاید گفته شود ناشر و نویسنده مطرح، خود باعث جریان سازی کتاب می شوند؛ سوال این است که آن ناشر و نویسنده در آثار اولیه خود که مطرح نبودند چطور به شهرت دست پیدا کردند؟ آیا پاسخی جز اطلاع رسانی خوب و هدفمند به دست می آید؟

به عبارتی، پایه و سنگ بنای پرفروش شدن یک کتاب را در حالی که دارای شرایط پرفروش شدن باشد، بر محور اطلاع رسانی می گذارند. ناگفته نماند برخی ناشران البته از طریق همین اطلاع رسانی، بسیاری از کتاب های معمولی خود را که دارای شرایط پرفروش نبوده اند، به فهرست پرفروش ها وارد کرده اند و این چیزی نیست جز قدرت اطلاع پرسانی.

حیدر ایمنی / کارشناس نشر